2021-12-31 Vliegbasis Soesterberg, een jaartje in nachtvlindervlucht

Vliegbasis Soesterberg 2021, een jaartje in nachtvlindervlucht

31 december 2021, door Violet Middelman & Remco Vos

Een van de meest bijzondere locaties waar wij ieder jaar weer met veel plezier onze nachtvlinderinventarisaties kunnen doen is wel de voormalige vliegbasis Soesterberg. Ook overdag is het altijd mooi om te zien en zijn er ook leuke soorten te ontdekken. Meerdere malen hebben we dat gedaan en met de lichtopstelling hebben we zes maal, over de periode van begin juni tot eind september, gestaan. Dat heeft ook dit jaar weer mooie waarnemingen opgeleverd.

Een zeldzame soort die we met enige regelmaat op de vliegbasis vinden is de Gezaagde eikenvouwmot, op verschillende dagen en avonden zagen we meerdere exemplaren van deze mooi getekende vlindertjes. De imago's zijn overdag te vinden, vaak zitten ze op de boomstammen te rusten en in de nachten komen ze op het licht af. De mijnen worden zelden gevonden en het vermoeden is dat deze vaak hoog in de bomen zitten.

Gezaagde eikenvouwmot - Phyllonorycter kuhlweiniella (Foto Remco Vos)

Eind april liep Remco met Paul van Wonderen een rondje over de vliegbasis, en Paul vond een zakje van de Heidelootjeskokermot. Dit is een lastig te vinden soort, de rupsjes zitten in een kokertje van heideblaadjes die in een visgraatvorm zijn geplaatst. Hierdoor ziet het kokertje eruit als een verdord takje op de struikheide. Het valt gewoon bijna niet op!

Heidelootjeskokermot - Coleophora juncicolella (Foto Remco Vos)

Terwijl we de heidelootjeskokermot op de foto aan het zetten waren keken we natuurlijk verder rond en zag Paul vlak voor onze neus een parend stelletje eikenzilvermotjes zitten. Deze soort hadden wij nog niet eerder gevonden in dit gebied, nu nog eens een keer op zoek gaan naar de bladmijnen op eik van deze soort. Wauw! twee mooie vondsten op een paar vierkante meter, geweldig!

Eikenzilvervlekmot - Heliozela sericiella (Foto Remco Vos)

Een soort waarvan maar enkele waarnemingen in de provincie Utrecht bekend zijn is de Leemvlekbladroller. In 2017 hadden we deze al eens eerder op de vliegbasis en dit jaar weer. De rupsen mineren eerst in de jonge naalden van gewone zilverspar of fijnspar. De oudere rupsen leven tussen losjes samengesponnen naalden. De rupsen zijn te vinden van de oktober tot mei.

Leemvlekbladroller - Cymolomia hartigiana (Foto Remco Vos)

Op de vliegbasis werden al enige tijd de imago’s van de Glasvleugelpijlstaart gezien, maar het is toch leuker om de rups te vinden. Dit omdat je dan weet dat de soort echt een vaste plek in het gebied heeft. De rupsen hebben een voorkeur voor kamperfoelie, zitten vaak aan de onderkant van het blad op de middennerf en door te vreten maken ze kleine gaatjes in het blad. De eerste keer dat ik ging zoeken was het al vrij snel ‘prijs’. Door te letten op de vraatsporen op de kamperfoeliebladeren vond ik direct een aantal rupsen!

In dit stuk kun je meer lezen over de glasvleugelpijlstaart.

Glasvleugelpijlstaart - Hemaris fuciformis Foto Remco Vos)

Een zeldzame soort die we, gelukkig, al enkele jaren mogen treffen op de vliegbasis is de zwartpuntvolgeling. Zo ook dit jaar weer eens, vorig jaar kwam deze op het smeer af, ditmaal op het licht. Deze soort lijkt op de Volgeling (Noctua comes) en de Huismoeder (N. pronuba). Er zijn enkele verschillen waardoor deze soorten van elkaar te onderscheiden zijn. Zo heeft de volgeling geen opvallende zwarte vlek bij de vleugelpunt, die hebben de Huismoeder en Zwartpuntvolgeling wel. Op de ondervleugel hebben de volgeling en de Zwartpuntvolgeling een donkere maanvormige vlek, welke de Huismoeder weer niet heeft. Daarnaast zit er een verschil in grote tussen de soorten

Zwartpuntvolgeling - Noctua orbona (Foto Remco Vos)

Op 9 juli was er tijdens de Utrechtse Natuurweek van het Utrechts Landschap een dag voor de bedrijfsvrienden en gulle gevers waarop we vlinderrondleidingen zouden geven aan de belangstellenden. De eerste rondleiding stond gepland om 8.30 uur. We waren er al vroeg om al even te kunnen kijken of er al wat te vinden was. We hadden gezien dat er enkele dagen ervoor rupsen van de Kamillevlinder gevonden waren. Zou toch leuk zijn om die te kunnen laten zien. Dus vooraf even snel gezocht en al snel vonden we een rups op de kamille. Prachtig, nu maar hopen dat die zou blijven zitten, maar helaas, later op de dag was ‘ie verdwenen en liet zich ook niet meer zien.

Gelukkig konden we wel meerdere andere soorten vlinders laten zien, zoals imago’s van het Geelsprietdikkopje (Thymelicus sylvestris), Groot dikkopje (Ochlodes sylvanus), Zuringspanner (Lythria cruentaria), Weegbreemot (Pyrausta despicata), rupsen van de Sint-jacobsvlinder (Tyria jacobaeae) en we gaven een korte uitleg over bladmijnen.

Kamillevlinder - Cucullia chamomillae (Foto Remco Vos)

Half augustus stonden we weer met een laken in het gebied en hadden een mooie avond met iets meer dan 90 soorten. Waaronder Getekende gamma-uil (Macdunnoughia confusa), Grote zwartwitmot (Ethmia bipunctella), en ook een exemplaar van de Oranje dwergspanner. Dit is een soort die in de provincie Utrecht weinig gezien wordt, maar op deze plek zien wij deze sinds 2016 elk jaar. De rupsen leven van juli tot november vooral op duizendblad (Achillea millefolium), maar ook diverse andere soorten kruidachtige planten zoals bijvoet (Artemisia vulgaris) en boerenwormkruid (Tanacetum vulgare) en al deze planten komen op de vliegbasis voor.

Oranje dwergspanner - Eupithecia icterata (Foto Remco Vos)

Af en toe komt er wel eens wat aparts op het licht af, zo zitten er wel eens dagvlinders, juffertjes of grote spinnende watertorren op of bij het laken. Maar deze keer kwam er ineens iets aangekropen en het was te groot en ging te snel voor een rups. Maar wat was het wel?? Dat kun je lezen op deze pagina.

Veenmol - Gryllotalpa gryllotalpa (Foto Remco Vos)

In 2021 hebben we 361 soorten gezien op de voormalige vliegbasis Soesterberg. In de afgelopen jaren, vanaf 2014, hebben we hier inmiddels meer dan 730 soorten gezien en het afgelopen jaar zagen we weer zo’n 30 soorten die we hiervoor nog niet eerder gezien hadden in dit gebied.

We danken Utrechts Landschap voor het verstrekken van de vergunning zodat we deze inventarisaties in het gebied konden doen.

Geraadpleegde bronnen o.a.