Dagvlinders

Dagvlinders


Iedereen ziet wel eens een vlinder vliegen, maar wat is er over bekend?


In Nederland komen rond de 60 soorten dagvlinders voor. De meest bekende zijn de Koolwitjes, Citroenvlinder, Dagpauwoog en Kleine Vos. De laatste twee kan je ook ’s winters aantreffen, in een ‘winterslaap’ ergens op de zolder, in een garage of een ander beschut plekje.

Hieronder zetten we een aantal zaken op een rijtje.


Verschil dag- en nachtvlinders

Je zou verwachten dat het verschil tussen dag- en nachtvlinders heel makkelijk is: dagvlinders vliegen overdag en nachtvlinders  ’s nachts. Op zich klopt dat, maar er is natuurlijk altijd de uitzondering op de regel.

Dagvlinders zal je ’s nachts niet zien vliegen, maar er zijn wel een aantal nachtvlinders die overdag druk op zoek zijn naar voedsel. Dit noemt men ‘dagactieve nachtvlinders’. Voorbeelden hiervan zijn het Muntvlindertje en de Gamma-uil. Meer hierover zal binnenkort verschijnen op de pagina over nachtvlinders.


Maar wat is dan wel hét kenmerk dat de dagvlinders van de nachtvlinders onderscheidt? Dat zijn de antennen. En dan wel het uiteinde van de antennen: lopen deze uit in een knopje (verdikking) dan is het een dagvlinder. Zijn de antennen geveerd of zit er geen knopje aan het uiteinde, dan is het een nachtvlinder.

Dagvlinder - Boomblauwtje - Celastrina argiolus (foto: Remco Vos).

Nachtvlinder - Zuringspanner - Lythria cruentaria (foto: Violet Middelman)


Levenscyclus

Zoals iedereen wel weet begint een vlinder zijn leven als eitje om daarna als rupsje een heleboel te eten. Nadat de rups voldoende is gegroeid en niet ten prooi is gevallen aan alle gevaren (zoals vogels, parasieten), maakt de rups een mooie cocon om een zeer bijzondere transformatie te ondergaan. In de cocon wordt de rups omgetoverd tot een vlinder. Als de vlinder uit de cocon komt is deze nog niet gelijk in staat om weg te vliegen; eerst moeten bijvoorbeeld de vleugels worden opgepompt.


Kijk voor prachtige metamorfose-foto-series van rups tot pop tot vlinder op vlinderskieken.nl


Overwinteren

Hoe komen vlinders de winter door?


1.    Imago (vlinder)

Er zijn een paar soorten vlinders die als imago (vlinder) overwinteren, de Dagpauwoog en de Kleine Vos zijn hier goede voorbeelden van. Je kan ze vanaf het najaar treffen op zolder, in de schuur, de garage of op een andere beschutte plek. Indien je een overwinterende vlinder aantreft kan je deze het beste laten zitten waar ie zit, tenzij je de ruimte gaat verwarmen. Indien de ruimte verwarmt gaat worden is het het beste om de vlinder heel voorzichtig bij de vleugels te pakken en op een onverwarmde, beschutte plek weg te zetten.

De vleugels van vlinders zijn bedekt met honderden schubjes; op je vingers zal je na het verplaatsen van de vlinder de schubben van de vleugels op je vingers zien zitten als een soort van vlek.

Overwinterende vlindersoorten zijn de eerste dagvlinders die zich in de vroege lente weer vliegen.


Kleine vos - Aglais urticae - overwinterend imago (foto: Violet Middelman)


Kleine vos - Aglais urticae - imago (foto: Violet Middelman)


2.    Cocon

Soorten als Koolwitjes overwinteren als cocon.

Klein geaderd witje (onzeker) - Pieris napi - pop (foto: Remco Vos)


3.    Rups

Een voorbeeld van een dagvlinder die als rups overwintert is het Groot dikkopje en het  Geelsprietdikkopje. Het Bont zandoogje overwintert gewoonlijk als pop, maar een gedeelte van de rupsen die na half augustus uit het ei komen overwinteren als rups.


Bont zandoogje - Pararge aegeria - rups (foto: Violet Middelman)


4.    Ei

Het beste voorbeeld van een dagvlinder die als ei overwintert is toch wel de Sleedoornpage.  Deze zeldzame dagvlinder heeft in Soest een gezonde populatie (2012). Elk jaar zoeken we ons midden in de winter rot naar de kleine eitjes van de Sleedoornpage, omdat dit een beter zicht geeft op de populatie dan het tellen van de vlinders die zich voornamelijk boven in de bomen ophouden en zich dus nauwelijks zien.

Sleedoornpage - Thecla betulae - ei (foto: Peter van der Wijst)


Nectarkroeg

Het loont om vanaf eind augustus overrijp fruit in de tuin neer te leggen ; daar komen dagvlinders op af die wel zin hebben in een makkelijk bereikbare maaltijd. Vliegen en wespen vinden het ook een lekker maaltje, daarom dus het advies om ze ergens in een hoekje van de tuin neer te leggen.

'Nectarkroeg' voor vlinders - 2x Atalanta - Vanessa atalanta  en 3x Gehakkelde aurelia - Polygonia c-album (foto: Remco Vos)


Tuin voor vlinders

De vlinders hebben het tegenwoordig steeds moeilijker; de akkers en weilanden zijn zo gecultiveerd dat er voor de meeste vlinders nog weinig te halen valt, er zijn simpelweg te weinig bloemen te vinden tussen het gras of langs de slootkanten.

Iedereen met een tuin of balkon kan een bloemetje bijdragen om het leven voor de vlinders weer wat makkelijker te maken in plaats van alles maar te betegelen.

Een enkele vlinderstruik kan al voedsel bieden aan tientallen prachtige dagvlinders. En als er ergens in de tuin een verloren hoekje is, mag daar misschien wel een plukje brandnetels staan, een plant waar meerdere soorten rupsen van leven.

Kijk voor meer tips voor een vlindervriendelijke tuin op Vlindernet.