Nationale Nachtvlindernacht in Amersfoort

26 augustus 2017, door Violet Middelman

Dit jaar viel de Nationale Nachtvlindernacht in het weekeind van vrijdag 25 en zaterdag 26 augustus, zo had de Vlinderstichting bepaald. In samenwerking met Gemeente Amersfoort zorgden we voor een activiteit in Amersfoort.

Een mooie zomermaand was augustus dit jaar niet echt, maar dit weekeind werd het eindelijk een beetje zomer. In Amersfoort hielden we de vlinderavond op zaterdag, en dat was een goede keus: het was een aangename temperatuur en het koelde niet snel af, al met al een heerlijke zwoele zomeravond. Wat zou dat aan nachtvlinders gaan opleveren?

(Foto: Violet Middelman)

Met zo’n 30 deelnemers hadden we over aandacht voor de nachtvlinders in ieder geval niet te klagen. Na een korte introductie over nachtvlinders was het tijd om de lampen aan te doen, de show kon beginnen. Remco stond een stukje verderop met een ander laken en had daar ook een laantje met bomen gesmeerd. Aan het begin van de avond kwamen er nog niet echt nachtvlinders op het licht af, maar het smeer werkte, zoals verwacht, gelijk goed. De eerste melding die ik doorkreeg was die van een Zwart weeskind, dat is echt een mooie soort, en zeker geen soort die je dagelijks ziet. En met vleugels van zo’n 3 tot 3,5 cm één van de grootste uilen van Nederland.

Zwart Weeskind - Mormo maura (Foto Remco Vos)

In mijn introductie vooraf had ik ook de Buxusmot genoemd. De Buxusmot is een invasieve exoot die de laatste jaren een opmars in België en Nederland maakt. Zoals de naam al aangeeft leeft de Buxusmot van Buxus. Ze planten zich vrijwel het jaar rond voort, waardoor de plant geen kans krijgt om zich van de  rupsenvraat te herstellen en gaat uiteindelijk dood. Je kan proberen om de rupsen te bestrijden, maar uiteindelijk zal het een verloren strijd blijken. Ons advies is, als je Buxus hebt en de Buxusmot heeft je struikjes ontdekt: gewoon laten gaan, geniet van de prachtige rupsen, de coconnen en de vlinders en zoek daarna een andere struik uit ter vervanging van de Buxus.

En ja hoor, ook deze avond in Amersfoort kwamen er meerdere exemplaren op het licht af. De Buxusmot is trouwens één van de grootste micro-nachtvlinders, groter dan de meeste macro-nachtvlinders.

Buxusmot - Cydalima perspectalis (Foto Remco Vos)

Zo mag de Buxusmot dan één van de grootste micro-nachtvlinders zijn, de Gepijlde micro-uil is één van de kleinste macro-nachtvlinders van Nederland. Het onderscheid tussen macro- en micronachtvlinders is niet echt op basis van wetenschappelijke feiten gemaakt, maar in het algemeen op het formaat van de vlinder (macro-nachtvlinders zijn meestal groter dan micro-nachtvlinders), maar soorten als de Buxusmot en de Gepijlde micro-uil laten mooi zien dat er uitzonderingen op de regel zijn.

Gepijlde micro-uil - Schrankia costaestrigalis (Foto: Remco Vos)

Naarmate de avond vorderde kwamen er steeds meer soorten vlinders in allerlei vormen en kleuren. Zowel de grotere nachtvlinders, de macro-nachtvlinders, als de kleine nachtvlinders, de micro-nachtvlinders, waren goed vertegenwoordigd. De grote Huismoeders waren natuurlijk indrukwekkend als ze aan kwamen vliegen. Met een beetje mazzel kon je hun achtervleugels met het fel oranje zien.

Huismoeder - Noctua pronuba (Foto Remco Vos)

De kleurige soorten als Appeltak en Hagedoornvlinder waren een lust voor het oog en toonden goed aan dat nachtvlinders niet allemaal saai bruin zijn. Frisgroen en frisgeel, algemene soorten, maar altijd mooi om te zien.

Appeltak - Campaea margaritaria & Hagedoornvlinder - Opisthograptis luteolata (Foto Remcio Vos/Violet Middelman)

Naast nachtvlinders komen er ook altijd veel andere beestjes op het licht af, zoals hooiwagens, kevers, muggen, vliegen en meer. Eén van de kevers die deze avond langs kwam was de Krompootdoodgraver, een kever uit de familie van de aaskevers.

Krompootdoodgraver – Nicrophorus vespillo (met mijten op de rechterkant van de dekvleugels) (Foto Remco Vos)

Er waren ook soorten waarvan de vleugels in het licht een prachtige gloed kregen. De Koperuil was er daar een van. Van opzij kan je ook mooi de borstels zien.

Koperuil – Diachrysia chrysitis (Foto Violet Middelman)

Waar de ene vlinder aan komt vliegen en direct rustig op het laken gaat zitten om zich te laten bewonderen, is de andere vlinder zo hyper dat ze maar over en rond het laken blijven fladderen. Een enkele vlinder vingen we dan ook eerst in een potje. Het potje met vlinder even in het donker stoppen (broekzak of zo) en even later zijn ze dan meestal wel tot rust gekomen en kan je ze goed bekijken. Deze avond was er echter eentje die maar niet stil ging zitten, dat was de prachtige Puntige zoomspanner. Uiteindelijk hebben we deze mooie vlinder wel op de foto kunnen krijgen, helaas alleen maar in het potje.

Puntige zoomspanner - Epione repandaria (Foto Remco Vos)

Wat ook regelmatig gebeurd is dat een vlinder op het laken komt zitten, maar nog niet in zijn normale ‘rust’-houding. Dat kan de determinatie (het op naam brengen van) de ene keer makkelijker maken, en de andere keer moeilijker. Een goede blik op de achtervleugels kan soms net de doorslag geven om welke soort het gaat. In het onderstaande geval weten we niet of het gaat helpen, maar het is wel leuk om te laten zien hoe anders een vlinder er uit kan zien als hij in rust zit of niet.

Kuifbladroller spec. - Endothenia spec. )Foto Violet Middelman)

Eén van onze favoriete soorten is de Azaleasteltmot. Afgezien van dat dit vlindertje de status ‘zeldzaam’ heeft is het boven alles gewoon een prachtig mooi beestje! Het zijn net dames op hoge hakken, sexy maar met klasse!

Azaleasteltmot - Caloptilia azaleella (Foto Remco Vos)

Bij de micro-nachtvlinders is er een zeer afwijkende familie, de vedermotten. Vedermotten hebben waaiervormige vleugels, in rust vouwen de meeste soorten van deze familie hun vleugeltjes in, net zoals je een waaier invouwt. Ze ogen dan niet bepaald als een vlindertje.

Windevedermot – Emmelina monodactyla (Foto Violet Middelman)

Bij de macro-nachtvlinders is er ook een familie die behoorlijk opvalt tussen de andere families, de eenstaartjes. Vrijwel alle eenstaartjes hebben een mooie ‘haak’ aan hun vleugels, een vorm die onmiskenbaar is. Deze avond hadden we 3 van de 7 eenstaartjes die in Nederland voorkomen, de Beukeneenstaart, de Berkeneenstaart en de Gele eenstaart.

Beukeneenstaart - Watsonalla cultraria & Berkeneeenstaart - Drepana falcataria & Gele eenstaart - Watsonalla binaria (Foto Violet Middelman/Remco Vos)

Tot slot, ter lering ende vermaak: net als bij mensen speelt ook bij vlinders de leeftijd en de levensloop een belangrijke rol in het uiterlijk verval. Naarmate het leven langer duurt, en des te meer je in je leven te verduren hebt gehad, tekent dat je uiterlijk. Wij mensen krijgen steeds meer rimpels en steeds minder haren. Vlinders krijgen steeds minder schubben (welke voor de tekening op de vleugels zorgt) en ook minder haren. Hieronder een voorbeeld van een nachtvlinder die zijn (wilde) haren voor een groot deel is verloren, een kale, glimmend rode plek blijft over.

Afgevlogen Zuidelijke stofuil - Hoplodrina ambigua, afgevlogen exemplaar vandaar de rode plek (Foto Violet Middelman)

Uiteindelijk zijn er ongeveer 90 verschillende soorten nachtvlinders op het licht en smeer afgekomen, een mooie ‘oogst’. Het was een geslaagde avond met mooi weer, gezellige mensen en leuke nachtvlinders. Een complete lijst van de vlinders die zijn gezien en op naam zijn gebracht volgt hieronder.

We hopen dat iedereen een leuke en leerzame avond heeft gehad!

En wie weet tot volgend jaar?!

Parelmoermot – Pleuroptya ruralis (net als de Buxusmot één van de grootste micro-nachtvlinders van Nederland)

Klik hier voor meer foto’s

Goudvenstertje - Plusia festucae (Foto Violet Middelman)

Hieronder een overzicht van de soorten en aantallen (d.d. 27-08-2017, wijzigingen kunnen volgen)