Vliegbasis Soesterberg, 2020, een jaartje in nachtvlindervlucht

31 december 2020, door Violet Middelman & Remco Vos

De voormalige Vliegbasis Soesterberg is toch wel een van de mooiste en bijzondere plekken in onze omgeving waar we nachtvlinders mogen inventariseren. Het blijft om daar te lopen en met laken te staan waar ooit de straaljagers stonden, reden, opstegen en daalden. Eind mei stonden we hier voor eerst dit seizoen met onze lamp, hoeveel soorten zouden we dit jaar gaan zien?

In het voorjaar zijn de omstandigheden niet altijd goed om in de avond op pad te gaan met het laken en de lamp. Gelukkig is er dan overdag ook al genoeg te vinden. Na een tip die we kregen, dat op ereprijs kleine vlindertjes zouden zitten, gingen we op zoek naar het plantje en al snel vonden we enkele plekken in de omgeving waar het plantje stond. De vlindertjes, de Dwerglangsprietmot, waren ook snel gevonden, op de meeste plantjes vonden we enkele exemplaren.

Dwerglangsprietmot - Cauchas fibulella (foto Remco Vos)

Het Groot avondrood is een soort die we elk jaar eigenlijk wel meerdere malen zien, maar het Klein avondrood zien we niet ieder jaar in onze omgeving. In 2016 was de laatste keer dat we deze zagen, ook dit was op de voormalige Vliegbasis Soesterberg. Dit jaar zagen we op 21 mei een Klein avondrood op ons laken en op 19 juli het Groot avondrood.

Klein avondrood - Deilephila porcellus & Groot avondrood - Deilephila elpenor (foto Remco Vos)

De Haagbeukmot zagen we in 2017 voor het eerst op de Vliegbasis en in een naburig gebied, daarna hadden we deze soort niet meer gezien. Maar op de avond van 22 mei 2020 zat er weer

een exemplaar op ons laken. Het lijkt er dus op dat deze soort hier wel eens een populatie kan hebben.

Haagbeukmot - Agrotera nemoralis (foto Remco Vos)

Een soort die pas in 2015 voor het eerst in Nederland gezien is, is het Prachtpurperuiltje. Het is een soort uit Midden en Zuid-Europa en lijkt het in Nederland inmiddels goed naar zijn zin te hebben. Het aantal waarnemingen is flink toegenomen en omdat de waardplant van deze soort, distel, volop aanwezig is, is het mogelijk dat deze soort zich definitied in ons land kan vestigen. Op 8 augustus zagen we deze soort voor het eerst, maar liefst 5 exemplaren kwamen op één van de vier lakens af die op die avond opgesteld stonden. Een uitgebreid verslag van de nacht van 8 op 9 augustus is hier te vinden.

Deze nacht (8 augustus) stonden wij met enkele andere bevriende nachtvlinderaars met een aantal opstellingen verdeeld over het terrein. In totaal registreerden we deze avond bijna 300 soorten.

Prachtpurperuiltje - Eublemma purpurina (foto Remco Vos)

Een hele algemene vlinder, maar toch prachtig, is de Hagedoornvlinder. Deze vliegt in meerdere generaties en is te zien vanaf half april tot eind september. De rupsen hebben diverse struiken en bomen als waardplant, wat waarschijnlijk ook het zeer algemene voorkomen kan verklaren.

Deze vlinder doet ons altijd denken aan een dierbaar persoon in ons leven. De eerste keer dat we  een imago van de Hagedoornvlinder zagen was bij zijn huis, enkele weken voordat hij overleed.

Hagedoornvlinder - Opisthograptis luteolata (foto Remco Vos)

Na deze kleurenpracht schakelen we even over op zwart-wit, want ook in die kleuren zijn er bijzonder mooie vlinders te vinden. Terwijl sommige soorten juist erg opvallende kleuren hebben zijn er ook veel soorten die zwart-wit gekleurd zijn, neem bijvoorbeeld de zwartwitmotten en een aantal stippelmotten. De Vierpuntzwartwitmot en de Grote zwartwitmot zijn beide soorten die voornamelijk aan de Zuid- en Noord-Hollandse kust voorkomen en op enkele locaties in het binnenland. Beide soorten hebben we dit jaar op de Vliegbasis Soesterberg gezien. De Grote zwartwitmot zagen we dit jaar voor het eerst, de Vierpuntzwartmot hebben we de afgelopen jaren al enkele malen gezien.

Grote zwartwitmot - Ethmia bipunctella & Vierpuntzwartwitmot - Ethmia terminella (foto Remco Vos)

Een andere zwart-witte soort die we dit jaar voor het eerst gezien hebben is de Hemelsleutelstippelmot. Het is een stippelmot die wat kleiner is dan de meeste andere in die familie en heeft wat grauwere kleur. De jonge rupsjes maken kleine mijntjesin het blad van hemelsleutel (Hylotelephium telephium), de oudere rupsen leven in een spinsel vrij op de plant. Deze soort is minder algemeen dan de meeste andere stippelmotten. Het was de eerste keer dat wij deze soort zagen.

Hemelsleutelstippelmot - Yponomeuta sedella (foto Remco Vos)

Het Vaal kokerbeertje is in 2014 voor het eerst in Nederland gezien. In 2018 zagen we deze in de omgeving voor het eerst en op 22 mei 2020 zat er een exemplaar op ons laken op de Vliegbasis.

De rupsen van deze soort leven van (korst)mossen en algen op stenen. Veel exemplaren worden dan ook gezien in stedelijk gebied. Op daken en muren zijn waarschijnlijk genoeg voedselbronnen te vinden.

Vaal kokerbeertje - Eilema caniola (foto Remco Vos)

Eind 2020 is een nieuwe soort voor Nederland gemeld die achteraf gezien al sinds eind 2017 aanwezig is, de Zuidelijke berkenmineermot (Stigmella naturnella). Doordat Erik van Nieukerken,

vlinderonderzoeker bij Naturalis Biodiversity Center, is gaan kijken naar ingevoerde waarnemingen van stigmella-soorten op berk, heeft hij kunnen ontdekken dat deze soort inmiddels al op veel plekken in Nederland was gezien. Eind 2019 hebben we in de omgeving van Soest de mijn gezien  en begin september vonden we op de voormalige vliegbasis Soesterberg meerdere mijnen waarvan enkele met rups.

Zie onderstaande links voor meer berichten over deze nieuwe soort

https://www.naturetoday.com/intl/nl/nature-reports/message/?msg=26865

http://www.microvlinders.nl/nieuws/nieuws.php?id=109

Zuidelijke berkenmineermot - Stigmella naturnella (foto Remco Vos) 

In 2020 hebben we een aantal keer overdag de voormalige vliegbasis Soesterberg bezocht om te speuren naar o.a. bladmijnen. Vier avonden stonden we met de lakenopstelling in het gebied (21 mei, 18 juli, 8 augustus en 4 september).

Het is de locatie waar we in 2020 de meeste soorten nachtvlinders gezien hebben, we zagen er 412, nooit eerder hebben we er in een jaar zoveel op de vliegbasis gezien!!

Inmiddels hebben wij sinds 2014 hier meer dan 700 soorten nachtvlinders waargenomen.

Ligusterpijlstaart - Sphinx ligustri (foto Remco Vos)

Eén van de grootste soorten nachtvlinders in Nederland.

Geraadpleegde bronnen o.a.

http://www.microvlinders.nl/

https://www.vlinderstichting.nl/vlinders

http://www.lepiforum.de/lepiwiki.pl