Stompert, 2020, een jaartje in nachtvlindervlucht

31 december 2020, door Violet Middelman & Remco Vos

De Stompert is een van ‘onze’ vaste gebieden waar wij, met vergunning, al meerdere jaren inventarisaties uitvoeren voor dag- en nachtvlinders. Het afwisselende gebied met de zandpaden over de droge heidevelden en de eikenstubbenbossen zorgen voor een mooie variatie van het gebied en ook in soorten. Wat zou 2020 in petto hebben qua nachtvlinders?

Begin mei liepen we over de paden langs de heide op de Stompert en zochten op de eiken naar spinsels tussen de nog jonge bladeren. We zochten o.a. naar rupsen van de Eikenvoorjaarsuil, een redelijk zeldzame vlinder maar in deze omgeving vinden we deze vrij makkelijk. Deze dag zagen we op meerdere plekken rupsen in totaal meer dan 100 exemplaren.

Eikenvoorjaarsuil - Orthosia miniosa (foto Remco Vos)

Op vrijdagavond 22 mei gingen we voor het eerst dit jaar met lamp en laken op de Stompert staan. Omdat het helaas behoorlijk waaide gingen we niet op onze ‘vaste’ locatie staan, maar kozen we een plek die iets meer beschut was. Naast de vele soorten konden we toch wel enorm genieten van een klein juweeltje, de Armbandmot. Dit is absoluut een zeldzame soort en het lijkt alsof deze sinds 1950 niet meer in de provincie Utrecht is waargenomen. Volgens recente waarnemingen is de soort in opkomst, maar vooralsnog zijn we heel blij met deze waarneming.

Tegen een uur of één werd de wind opeens heftiger waarop we besloten om snel af te breken. Remco deed de lampen uit en terwijl ik de eerste lamp er af haalde kreeg de wind het laken te pakken, ik kon nog net voorkomen dat alles omviel en er een lamp zou sneuvelen. Precies op tijd gestopt dus!

Armbandmot - Elegia similella (foto Remco Vos)

Het is een genot om de Nachtpauwoog als imago te zien, maar dat lukt helaas niet elk jaar. Wel vinden we de eitjes en rupsen in veel gebieden, zo ook op de Stompert. De rups gaat diverse stadia door en na elke vervelling ziet rups er weer anders uit. Ze groeien uit van kleine zwart gele rupsjes tot hele grote groene rupsen met gele of roze wratjes. Het vinden van eitjes en/of rupsen van een bepaalde soort is een teken dat ze zich voortplanten in het gebied en niet alleen toevallige voorbijgangers zijn.

Nachtpauwoog  - Saturnia pavonia, rups in verschillend stadium (foto Remco Vos)

Paddenstoelen kunnen ook de ‘waardplant’ van vlinders zijn, zo zouden de rupsjes van de Koolzwammot leven op een slijmzwam, volgens Goater (1986a) (*1) veelkoppig draadwatje (Trichia verrucosa). Maar dat is niet de enige soort op paddenstoelen, de rupsjes van de Zwamboorder (Crassa unitella) leven in houtzwammen. Onder andere elfenbankje (Trametes versicolor) is een zwam waarin de rupsjes van de zwammenmot (Triaxomera parasitella) leven. De Koolzwammot is een soort die we al eens eerder in de buurt gezien hebben, maar nog niet eerder op de Stompert. De week voor deze waarneming zagen we deze soort ook op de voormalige Vliegbasis Soesterberg. Een goed teken dus dat we deze zeer zeldzame soort op meerdere locaties hebben aangetroffen.

Koolzwammot - Apomyelois bistriatella (foto Remco Vos)

Tot enkele jaren terug werd het Bietzandvleugeltje bijna niet gezien, maar sinds 2018 is deze soort aan een enorme opmars bezig. De rupsjes leven op onder ander biet (Beta vulgaris) maar er worden ook andere waardplanten genoemd. Dit is een vlindertje uit de familie van de palpmotten (Gelechiidae). Op 14 augustus zagen we voor het eerst een exemplaar van het Bietzandvleugeltje. Dit jaar zagen we op de Stompert nog meer soorten uit deze familie, waaronder de Pronkpalpmot (Pseudotelphusa scalella), Maanpalpmot (Teleiodes luculella) en Heidepistoolmot (Aristotelia ericinella).

Bietzandvleugeltje - Scrobipalpa ocellatella (foto Remco Vos)

Een vrij grote familie microvlindertjes zijn de kokermotten (Coleophoridae). De rupsjes van deze soorten maken een kokertje, meestal van natuurlijke materialen. Op de bladeren van eik vonden we enkele soorten kokertjes, Geelsnuiteikenkokermot (Coleophora ibipennella) en Blaasjespistoolkokermot (Coleophora kuehnella).

Een andere soort vonden we op gewoon duizendblad, de Duizendbladkokermot (Coleophora argentula). De rupsen vreten aan de bloemen en de zich ontwikkelende vruchtjes. Ze leven in een zakje welke bedekt is met snippertjes van de bloemdelen. De kokertjes met de rupsen zijn te vinden van begin september tot in de winter. De vlinders vliegen van mei tot medio augustus. We hadden op de Stompert nog niet eerder naar de duizendbladkokermot gezocht, maar nu vonden we veel kokertjes op de uitgebloeide bloemknopjes.

Duizendbladkokermot - Coleophora argentula (foto Remco Vos)

Overdag kun je ook veel soorten nachtvlinders vinden, een fors aantal spanners laten zich gedurende de dag zien. Als je over de heide loopt vliegen er regelmatig nachtvlinders voor onze voeten op. Vaak zijn dit Gewone heispanners (Ematurga atomaria). Ze laten zich vaak meters verderop weer in de heide zakken. Als je dan goed oplet waar ze gaan zitten en je loopt er naar toe kun je ze goed bekijken. Dit jaar zagen we overdag meerdere imago’s uit het groepje van de zogenaamde ‘zomervlinders’. Het waren de Melkwitte zomervlinder, Spaansgroene zomervlinder en de Gevlekte zomervlinder. Op licht kwam ook nog de Geblokte zomervlinder.

Spaansgroene zomervlinder - Jodis putata          Melkwitte zomervlinder - Jodis lactearia

(foto Remco Vos)                                                  (foto Remco Vos)

Gevlekte zomervlinder - Comibaena bajularia                    Geblokte zomervlinder - Thalera fimbrialis

(foto Remco Vos/archief)                                                     (Foto Violet Middelman)

Een bedreigde en redelijk zeldzame soort is de Gevlekte pijluil. Deze komt met name voor op de zandgronden in het binnenland. Zowel op de Stompert, als in sommige andere gebieden van Eemland waar we inventariseren, hebben we deze nachtvlinder al enkele keren gezien. Telkens maar 1 of 2 exemplaren, dus geen algemene verschijning.

Gevlekte pijluil - Pachetra sagittigera (foto Remco Vos)

In 2020 zagen we bijna 250 soorten nachtvlinders op de Stompert. We hebben met regelmaat overdag in het gebied geïnventariseerd. Met de lichtopstelling hebben we driemaal op de Stompert gestaan (22/23 mei, 20/21 juli en 14/15 augustus).

Geisha - Olethreutes arcuella (foto Remco Vos)

Eikenlichtmot - Phycita roborella op de rug van Bladpootrandwants - Leptoglossus occidentalis

(foto Remco Vos)

Gebruikte bronnen:

http://www.microvlinders.nl/

https://www.vlinderstichting.nl/vlinders

http://www.lepiforum.de/lepiwiki.pl

Goater, B., 1986a. British Pyralid Moths. A guide to their identification. Harley Books, Colchester. (*1)