Een zinderende en zwoele nacht in Soest

8 augustus 2020, door Violet Middelman & Remco Vos

Door de corona-pandemie konden we dit jaar alleen maar met z’n tweetjes nachtvlinders inventariseren, helaas zonder gasten. De Nationale Nachtvlinder Nacht kon ook niet door gaan. Zo jammer allemaal, maar het was niet anders.

Nadat de regels werden versoepelt wilden we een poging wagen om met een paar mensen nachtvlinders te inventariseren. Begin juni vroegen we aan onze contactpersonen bij het Utrechts Landschap of het goed was als we een mini nachtvlindernacht zouden doen met maximaal 15 gasten. Wat waren we blij toen we toestemming kregen!

Een select gezelschap kreeg daarop een bericht van ons of ze interesse hadden in een avondje nachtvlinderen. Na veel enthousiaste reacties prikten we een datum. Zaterdag 8 augustus, en wel in het sheltergebied van de voormalige Vliegbasis Soesterberg.

Gewone coronamot - Anania coronata  (foto Remco Vos, archief, deze avond niet aanwezig)

Begin juni heb je natuurlijk geen idee hoe het weer over 2 maanden zal zijn, maar ja, je moet ergens beginnen. We hadden nooit gedacht dat we dan midden in een hittegolf zouden zitten! Overdag 34 graden en ’s nachts minimaal 23 graden, uitzonderlijk warm en ideaal voor nachtvlinders.

weersvoorspelling (bron: weeronline.nl)

Naast de vergunning van het Utrechts Landschap kregen we ook hulp van een paar vlindervrienden om op wat meer plekken vlinders te kunnen inventariseren. Deze mensen zochten alvast een plekje uit om te gaan staan en al snel kwamen de eerste deelnemers.

Nadat iedereen plechtig had beloofd om zich aan de corona-maatregelen te houden konden we van start gaan. Maar niet voordat we een politiecontrole kregen. Ze hadden een melding gekregen over een eventueel corona-feestje. Gelukkig hadden we alles op orde, we konden de vergunningen laten zien. Ook al hadden we dit kleine evenement aangemeld bij de BOA van het Utrechts Landschap, de twee agenten kwamen toch vanuit Amersfoort om te checken. Helemaal prima, want de kans op hangjongeren is zeer reëel. Wij waren echter aanwezig om nachtvlinders te inventariseren. En man, man, wat kwamen er veel vlinders op onze lampen af!

Vol laken (foto Remco Vos)

Iedereen liep van het ene naar het andere laken/lichtbron om te kunnen genieten van de vele soorten nachtvlinders en andere insecten. Uiteraard waren ook de sociale contacten zeer gezellig. De locatie, het weer, de mensen, het kon niet beter! Hieronder een paar soorten die op het licht af kwamen.

Een soort die veelal langs de kust en in Limburg voorkomt is de Grote zwartwitmot, de rupsen van deze soort leven o.a. op slangenkruid (Echium vulgare). Dat is een plant die op de vliegbasis in ruime getalen staat en waarvan wij al meerdere soorten nachtvlinders gevonden hebben die dat als waardplant hebben.

Grote zwartwitmot - Ethmia bipunctella (foto Remco Vos)

Een soort die in 2015 voor het eerst gezien is in Nederland en dit jaar veel gezien wordt is het Prachtpurperuiltje - Eublemma purpurina.

Het was de eerste voor ons, en voor alle anderen dat ze deze soort(in Nederland) zagen. Om het meteen goed te doen zaten er ook maar meteen 5 exemplaren!

Wat een geweldige soort!

Prachtpurperuiltje - Eublemma purpurina (foto Remco Vos)

Deze soort, de Bruine sikkeluil - Laspeyria flexula zagen wij  eindelijk begin dit jaar voor het eerst in Nederland en voor de 4^e maal dit jaar weer, het is gewoon zo’n mooi getekende vlinder.

Bruine sikkeluil - Laspeyria flexula (Foto Remco Vos)

Een prachtige, en zeldzame soort die wij in onze omgeving de laatste jaren met enige regelmaat zien is de Gevlamde uil - Actinotia polyodon. Dit is een zeldzame uil (Noctuidae) die voornamelijk in de duinen en op de zandgronden in het binnenland voorkomt. De rupsen leven op Sint-janskruid en hokjespeul. De eerst genoemde plant staat op enkele tientallen meters van het laken en volop in dit gebied.

Gevlamde uil - Actinotia polyodon (foto Remco Vos)

Een hele variabele soort is het Diamantborsteltje - Acleris cristana en kan lijken op Kameleonbladroller - A. hastiana. Eén van de verschillen zit in de richting van de borstels op de vleugels. Bij het Diamantborsteltje staan deze in  de richt van de kop naar de vleugelpunt (sad face) en bij de Kameleonbladroller staan deze haaks erop (happy face).

Diamantborsteltje - Acleris cristana (foto Remco Vos)

Tymo zag een bijzonder vlindertje op het laken zitten, de Witte bastmineermot - Zimmermannia atrifrontella. Een kleine microvlinder, maar met opvallend witte schouders en een zwart kopje.

Eerder op de avond had Remco deze al op het laken gezien, die toen nog niet wist welke soort het was. Hij had op dat moment alleen een foto kunnen nemen. Het vangen in een potje om deze te laten determineren was helaas mislukt, maar gelukkig liet de soort zich later op de avond nog zien.

De rupsen van deze soort maken onopvallende lange mijnen in de bast van jonge eikentakken en stammen. Mocht je de mijnen vinden dan zijn deze niet zomaar op naam te brengen omdat er een gelijkende soort is, de Bruine bastmineermot – Z. longicaudella.

Witte bastmineermot - Zimmermannia atrifrontella (foto Remco Vos)

En weer zo’n soort die voornamelijk aan de kust gezien wordt is de Oranje kustmot - Caryocolum marmorea (marmoreum). Maar zo af en toe wordt er dus wordt er dus ook eentje in het binnenland gezien. Nu zien wij in dit gebied wel meer soorten die bijna alleen maar aan de kust gezien, dus soms verbaasd het ons ook niet meer dat we van die specifieke ‘kust’soorten hier kunnen treffen.

Oranje kustmot - Caryocolum marmorea (marmoreum) (foto Remco Vos)

Een van de diverse soorten vouwmotten die op het laken kwam was deze Gezaagde eikenvouwmot - Phyllonorycter kuhlweiniella. Een klein vlindertje met een spanwijdte van zo’n 8 tot 9,5 mm. Tussen alle kleine vliegen, muggen en kevertjes zijn dit soort vlindertjes er altijd wel lastig om tussenuit te pikken, maar vaak lukt het.

Gezaagde eikenvouwmot - Phyllonorycter kuhlweiniella (foto Remco Vos)

Een zeldzame soort die hier in de buurt niet veel gezien wordt is het Kanariepietje - Agapeta zoegana. Het is een mooi geel/bruin gekleurd bladrollertje. Tymo heeft deze op één van de lakens aangetroffen.

Kanariepietje - Agapeta zoegana (Foto Remco Vos, archief)

Remco en ik hadden 2 lakens staan, met bij beide lakens 2 lampen. We waren er al een beetje bang voor, maar rond een uur of 2 was het inderdaad zover: de benzine was op, het aggregaat viel stil en de lampen gingen uit... Even het aggregaat laten afkoelen, benzine bijvullen (ja ja, we hadden extra bij ons) en we konden weer door!

Sommige mensen konden niet tot het einde blijven, maar velen bleven tot het eind. Om 5:00 uur trokken we de stekkers er uit en ruimden we alles op. Aan de hemel begon het daglicht al te schemeren, wat een nacht was dit!

Uiteindelijk zagen we zo’n 280 soorten. Een overzicht van alle soorten staat onderaan dit verslag. Op dit moment zijn nog niet alle resultaten ontvangen, dus mogelijk zijn er meer soorten gezien dan er nu gemeld worden. De lijst zal de komende tijd af en toe een update krijgen.

Locaties van de lakens in het gebied, bron: google earth

Met dank aan het Utrechts Landschap, Henk, Jan-Jaap, Paul en Tymo, plus aan alle andere aanwezigen om er samen zo’n toffe nacht van te maken met zoveel verschillende soorten nachtvlinders.

Geelvleugeluil - Polyphaenis sericata (foto Remco Vos)

Geraadpleegde bronnen o.a.

http://www.microvlinders.nl/

https://www.vlinderstichting.nl/vlinders

http://www.lepiforum.de/lepiwiki.pl