Inventarisatie De Stulp

2 juli 2011, door Violet Middelman

Met een groep van negen man/vrouw bezochten we op 2 juli 2011 natuurgebied De Stulp van Staatsbosbeheer. Het doel was om Heideblauwtjes en Bruine metaalvlinders te inventariseren en daarnaast alles wat we verder zouden tegenkomen. Hoewel de dag met een prachtig blauwe lucht begon, was het flink bewolkt toen we om 10:00 uur begonnen aan de inventarisatie.

Al snel klommen we over het hek om een heidegebied te bezoeken waar normaal gesproken niemand komt (wij wel, want wij hebben onze vergunningen).

Er kuieren alleen een paar runderen rond. Een gebied wat dus bijna niet wordt verstoord en waar je dan ook veel vlinders en rupsen zou verwachten. Het was echter stilletjes, er fladderde maar weinig rond en rupsen zagen we ook niet.

Met z’n allen zoeken - foto:Violet Middelman

Bij een vorige inventarisatie hadden we er meerdere rupsen van de (zeldzame) Bruine metaalvlinder gezien en waren nu op jacht naar de imago’s (de vlinders) van deze soort. Ook al wisten we dat ze er moesten zijn, we zagen er geen eentje! De Bruine metaalvlinder is een kleine nachtvlinder die ook overdag vliegt, een zogenaamde dagactieve nachtvlinder. Ze zijn donkerblauw/bruin/zwart metallic van kleur, erg mooi om te zien. De mannetjes hebben grote geveerde antennes en zijn daarmee duidelijk te onderscheiden van de vrouwtjes.

Naast de Bruine metaalvlinder heb je ook de Metaalvlinder. Het verschil tussen deze twee soorten is wat uiterlijk betreft niet makkelijk te zien, het enig duidelijke verschil is hun tong! De Metaalvlinder heeft een echt roltong waarmee ze nectar drinken. De Bruine metaalvlinder echter heeft een gereduceerde tong, wat er uit ziet als een geel blokje op hun koppie. Met dit tongetje kunnen ze geen nectar opnemen, ze kunnen dus niet eten tijdens hun leven als vlinder.

Bruine metaalvlinder, geel stompje als tong - foto:Violet Middelman

Al vonden we geen vlinders van de Bruine metaalvlinder, we zagen in de Struikheide wel kleine rupsjes die in een zelf gesponnen ‘tunneltje’ zaten. Als we te dicht bij kwamen gleden ze uit en in hun tunneltje. Het blijken de rupsjes van het Heidepistoolmotje te zijn. Ook kwamen we de rups van de Nachtpauwoog tegen, een grote, dikke rups, groen met gele bultjes. Ze zijn zo mooi, zeker als ze zo groot zijn!

Rups Nachtpauwoog - foto: Joop van Slooten

Op een open plekje tussen de heide stonden een tiental volledig kaalgegeten planten van het Jakobskruiskruid. De daders waren nog aanwezig: de rupsen van de Sint-jacobsvlinder. Deze zwart/geel gestreepte rupsen kunnen tegen het gif van de waardplant (Jakobskruiskruid) maar zijn daardoor voor vogels en andere rupseneters niet te verdragen. Weinig vijanden dus. Daarentegen is het wel zo dat als ze met teveel rupsen op een stukje zitten met te weinig planten, een deel het niet tot vlinder gaat maken maar de hongerdood sterft….

Rups Sint-jacobsvlinder- foto: Remco Vos

We verlieten het afgesloten terrein en liepen naar het Gentianenven. Langs dit pad vlogen veel vlinders, waaronder Groot dikkopjes, Zuringuil en … Bruine metaalvlinders! Ook hier hadden we eerder dit jaar de rupsen gezien, dus dat klopte wel. Waarom we ze hier wel zagen en bij het andere gedeelte niet is ons een raadsel. Maar goed, hier waren ze, inclusief parende stelletjes. Een doel behaald en met meer dan 40 stuks op de teller niet gek. Naast de Bruine metaalvlinders zagen we nog wat andere soorten vliegen, waaronder een klein, roodgekleurd vlindertje. Met een slechte foto hebben we deze kunnen determineren als de Geelpurperen spanner, een zeldzame soort. Deze is door de Vlinderwerkgroep al eerder in Soest gezien, maar voor Baarn was dit de eerste keer.

Bruine metaalvlinder - foto: Peter van der Wijst

Bij het ven gingen we zitten om te lunchen. Af en toe brak de zon door en zagen we de libellen boven het water vliegen, soms ei-afzettend. Er vlogen Steenrode en Bruinrode heidelibellen, Keizerlibellen, Viervlekken, Azuurwaterjuffers en Houtpantserjuffers rond. Jelly Lamsma: “Houtpantserjuffers zijn de enige juffers die hun eitjes in boomtakken boren die boven of bij het water hangen. Als het eitje uitkomt valt het kleine libellenlarfje (nimfje) in het water, of bij het water en kruipt er dan naar toe.”

Na de lunch liepen we verder door het heidegebied met vennen. Ook al stond het waterpeil laag en waren al veel vennen droog gevallen, toch liepen we soms vast op een brede watergoot. Onze weg door dit doolhof zoekend, zagen we nog meer Bruine metaalvlinders en kwamen we ook Heideblauwtjes tegen, doel nummer twee was daarmee ook behaald.

Het Heideblauwtje is een schaarse standvlinder van de zandgronden, er lijkt een mooie populatie aanwezig te zijn op De Stulp.

Heideblauwtje - foto: Peter van der Wijst

Op het laatste moment werd er een druk fladderend vlindertje op het zandpad aangetroffen. Tijdens het fladderen konden we een prachtig blauwe kleur op de vleugeltjes zien Het beestje was enorm afgevlogen, het had bijna geen vleugeltjes meer en kon daarom echt niet meer vliegen. Het einde van zijn leventje was in zicht… Tijdens het fladderen konden we een prachtig blauwe kleur op de vleugeltjes zien, maar als ie stil zat zagen we alleen maar een vaal gekleurd en gehavend vlindertje. We moesten goed kijken, maar er waren nog net voldoende kenmerken om te zien dat het hier om de Eikenpage ging. Als ze nog gaaf zijn, zijn het prachtige vlinders om te zien. Tevens is het een vrij schaarse standvlinder, die je dus niet overal zomaar tegen komt.

Eikenpage - foto: Peter van der Wijst

Al met al was het een geslaagde inventarisatie met mooie soorten. Naast de doelsoorten en de leuke soorten die we tegen kwamen was het weer genieten van de omgeving en was de sfeer in het team weer uitermate gezellig en onderhoudend.

Zie voor meer foto's

Peter van der Wijst.

Remco en Violet.

Gertjan Hooijer.