Zandbijwaaiertje, Stylops melittae, een ware orgie ! 

03 maart 2012, door Violet Middelman

Vorig jaar kwamen we erachter dat er op De Stompert een grote kolonie Grijze zandbijtjes (Andrena vaga) zit die geparasiteerd zijn door het Zandbijwaaiertje (Stylops melittae). Dit jaar gingen we met de Vlinderwerkgroep kijken of we weer vroege zandbijtjes en hun gasten konden vinden. We werden vergezeld door John Smit, onderzoeker bij de Stichting European Invertebrate Survey (EIS) - Nederland en gespecialiseerd in (voornamelijk) zweefvliegen. Naar de Zandbijtjes en de Stylopsen heeft hij echter ook veel onderzoek gedaan, dus hij kon ons in geuren en kleuren uitleg geven over deze bijzondere parasieten.

Grijze zandbij met Stylops (het gele dingetje) foto: Peter van der Wijst

De Grijze zandbij is een bijtje dat als pop overwintert in de grond, waarna ze in het voorjaar uit komen. Het Zandbijwaaiertje (een ‘waaiervleugelige’) zorgt er met de parasitering o.a. voor dat de zandbijtjes extreem vroeg actief worden én dat de bijtjes versuft zijn.

Aangezien de volwassen mannetjes maar een paar uur tot maximaal een dag leven (!) is het noodzakelijk dat de mannetjes op tijd een vrouwtje vinden om mee te paren. En omdat de mannetjes van het Zandbijwaaiertje niet echt geweldig goede vliegers zijn is het wel zo makkelijk als de bijtjes met de vrouwelijke Zandbijwaaiertjes ergens lekker rustig zitten.

Gestylopiseerde, versufte Grijze zandbijen - foto: Corry Heus

We hadden wel een behoorlijk aantal geparasiteerde Grijze zandbijtjes verwacht, maar al onze verwachtingen werden overtroffen! Waar we ook keken, we zagen overal versufte zandbijtjes met Stylopsen. We zagen paringen van de Stylopsen (soms wel 2 of 3 paringen op 1 bijtje), en hadden ook meerdere malen het geluk om een mannetje Stylops uit zijn ‘cocon’ te zien kruipen.

Er waren aardig wat bijtjes die 2 of meer Zandbijwaaiertjes hadden, het maximaal gevonden aantal op 1 bijtje was 4 stuks.

Uitsluipend mannetje Zandbijwaaiertje - foto: John T. Smit

John Smit is de dag erna teruggegaan naar de populatie, samen met zijn vader, en ze hebben een serieuze poging gedaan om tot een correcte telling van de zandbijtjes en hun gasten te komen. Hiervoor hebben ze zes keer een vierkante meter afgezet en daarin het aantal bijtjes en Stylopsen geteld. De uitslag hiervan is duizelingwekkend!!!

Het gaat hier om een grote populatie Grijze zandbijtjes met enorm veel Stylopsen, redelijk uniek als we het goed hebben begrepen. Momenteel komt hun schatting neer op 7.947 Grijze zandbij (Andrena vaga) en 13.347 Zandbijwaaiertje (Stylops melittae) !!! En hadden ze deze inschatting op zaterdag 3 maart 2012 gedaan, dan waren de aantallen nog een stuk hoger!

(Bijna) paring Zandbijwaaiertje - foto: Gertjan Hooijer

We zullen proberen om de kolonie de komende jaren goed te monitoren om te kijken hoe de Stylopsen en Grijze zandbijtjes zich handhaven. Volgend jaar komen we dus vast weer met een verslag!

Hieronder een aantal linkjes naar informatie, foto’s en filmpjes.

Speuren - foto:Corry Heus

Informatie:

•    Science Naturalis: Waaiervleugeligen

•    Waaiertjes in je lijf

•    Topic op Waarneming.nl

•    Natuurbericht.nl

Fotoserie:

•    Foto´s Gertjan Hooijer

Filmpjes:

Corry Heus

•    YouTube

Remco Vos:

•    YouTube